Op donderdag 23 maart 2023 om kwart voor negen ’s morgens moest ik via de radio vernemen dat RTV Scheldemond, de publieke lokale omroep in de gemeente Sluis waarvoor ik sinds 1 maart 2021 radioprogramma’s maakte, wilde gaan fuseren met de omroepen van de gemeenten Terneuzen en Hulst.
Fraai stukje communicatie, denk je dan, en nog wel gebezigd door een omroep wiens taak toch communiceren is of zou moeten zijn. Ik maakte mijn radioprogramma op de werkdagen tussen 09:00 en 11:00 uur vanuit mijn woonst in Breda. Dat ligt inderdaad niet in Zeeuws-Vlaanderen, maar zelfs het onderste stukje Zeeland beschikt over moderne communicatiemiddelen zoals e-mail waarmee Breda eenvoudig is te bereiken.
De radiotak van RTV Scheldemond wordt bestierd door de familie Brakman, met als kopstukken André en Piet. Ook twee andere telgen uit deze familie, politieman Wilco en benjamin Wouter, behoren ook tot de bescheiden medewerkersgroep. Met publieke lokale omroep heeft RTV Scheldemond radio weinig tot niets te maken: er wordt hoofdzakelijk muziek geprogrammeerd. Van de kerntaak van publieke omroep, te weten het controleren van de (lokale) overheid, komt niets terecht. Zelfs geen klein beetje.
Twee keer per jaar worden er radioprogramma’s op locatie gemaakt, tijdens de Jaarmarkt in Groede en de Visserijfeesten in Breskens, maar verder is de radiozender nergens in de gemeente te vinden. En al helemaal niet in het gemeentehuis. Men kan concluderen dat ‘Radio Brakman’ in bijna alle opzichten lijkt op Radio West, de piratenzender die de Brakmannen veertig jaar geleden exploiteerden en die in Zeeuws-Vlaanderen te beluisteren was. Officieel was dat overigens een ‘vrije radio’, net over de Belgische grens.
Terug naar maart 2023. Ik maakte dus een radioprogramma op een zender die formeel te boek staat als publieke lokale omroep, maar in de praktijk eerder functioneerde als een commerciële zender. Geen misdaad, als je het mij vraagt. En een dozijn anderen deed het ook, waaronder dus een agent van de Zeeuws-Vlaamse hermandad. Maar hoewel de medewerkers niet betaald werden toucheerde ‘Radio Brakman’ wel subsidie voor een gemankeerd product, kun je zeggen. Met andere woorden: de hobby van een groep radiomakers wordt (deels) betaald met belastinggeld. Zuivere koffie lijkt dat niet, maar of de wet is overtreden moet nog blijken.
Fuseren dus, omdat de overheid het samengaan van lokale omroepen tot streekomroepen stimuleert en samenwerkers trakteert op extra subsidie. Want uiteindelijk draait alles om geld, ook bij ‘Radio Brakman’. Op 19 april 2023 werd via e-mail de eerste nieuwsbrief over de fusieplannen verstuurd. Een citaat daaruit: ,,Dat betekend dat er veel werk aan de winkel is (…)”. Oeps, dacht ik, leren schrijven bijvoorbeeld. Auteur John Lindgreen wist verder onder andere te melden dat hij radio maakt en tevens bestuurslid is bij GO-RTV, de lokalo van Terneuzen.
Afgezien van het feit dat je zo iemand dan even googelt (of googlet) valt je dan ook op dat onverenigbare functies hier doodleuk toch worden gecombineerd. Van GO-RTV was ik niet erg onder de indruk. Net als RTV Scheldemond maken ze in Terneuzen ook een vorm van radio. Maar waar Sluis en Hulst ook televisieprogramma’s op het scherm brengen, komen ze in Terneuzen niet verder dan videoclips. Muziekvideoclips welteverstaan. Het moet niet gekker worden!
Na die eerste nieuwsbrief werd het stil. Heel stil. Pas begin 2024 zou de tweede nieuwsbrief boven komen drijven. Gezien de in de lucht hangende fusie, waar ik om meerdere reden geen voorstander van ben, besloot ik de medewerkersvergadering van RTV Scheldemond van maandagavond 16 oktober 2023 in Oostburg te bezoeken. Het reisje van een kleine driehonderd kilometer had ik er wel voor over om geïnformeerd te worden.
Van de aanwezige radiomensen bestond begrijpelijkerwijs ruim een kwart uit Brakmannen. Reeds een dag later ontving ik via e-mail de notulen. Goh da’s vlot, dacht ik, om er vervolgens achter te komen dat ze vooral uitblonken in onvolledigheid.
Tijdens de vergadering was er door meerdere mensen kritiek geuit op Steven Hamelink van GO-RTV Terneuzen (voormalig directeur van CBT/Broadcast Partners) in het kader van de fusieplannen. Voorzitter van RTV Scheldemond Jan Schaalje had het echter niet nodig gevonden om ook maar iets van deze (vaak stevige) kritiek op te nemen in de door hem opgestelde notulen. Dergelijke censuur bestempel ik als verwerpelijk.
Wel wordt vermeld dat de naam van de beoogde streekomroep zou worden gekozen aan de hand van een prijsvraag. Dat is niet gebeurd. André Brakman probeerde in de maanden die volgden de naam Omroep Scheldemond erdoor te drukken, wat mislukte.
Meest opmerkelijke is dat vanwege de slechte financiële positie van RTV Scheldemond voorzitter Schaalje op maandagavond aankondigt ,,de wethouder” wel even aan z’n vestje te zullen trekken en reeds voordat de volgende werkdag is verstreken laat weten dat de gemeente Sluis de omroep in 2024 beter zal fêteren.
,,In Zeeuws-Vlaanderen doen we dat anders”, is een gevleugelde uitspraak in een radiocommercial van RTV Scheldemond. Ik heb het in de gaten ja. Je gaat even buurten, zoals we in Brabant zeggen, bij de wethouder en je kunt weer een jaartje vooruit. Tja, van zo’n omroep kun je niet verwachten dat die het reilen en zeilen van de gemeente controleert op omissies. Praktisch is er dan immers eerder sprake van gemeentelijke omroep dan van publieke lokale omroep. En dat strookt simpelweg niet met de Mediawet.
Om de onafhankelijkheid van een publieke (lokale) omroep te waarborgen, is in de Mediawet opgenomen dat de zendgemachtigde dient te beschikken over een redactiestatuut. Op woensdag 27 maart 2024 heeft het Commissariaat voor de Media mij in reactie op een Woo-verzoek (Wet open overheid) per aangetekende brief met zoveel woorden laten weten dat RTV Scheldemond niet over een dergelijk document beschikt. Daarmee schort het niet alleen aan de onafhankelijkheid van de omroep, door mij niet voor niets ‘Radio Brakman’ genoemd, maar schuurt het ook voor wat betreft de rechten van de medewerkers.
Om duidelijkheid te krijgen omtrent de financiering vanuit de overheid van RTV Scheldemond is bij de gemeente Sluis een Woo-verzoek ingediend. Dit verzoek is nog in behandeling.